فتنه از دیدگاه قرآن

چکیده : اگر کسی شرایطی را فتنه بداند به هیچکدام از طرفین نباید خدمت کند. یعنی نمی تواند برای یک طرف ماجرا سینه بزند، بلکه باید کنار بکشد و یا تقیه کند. همچنین بر این اساس، یک طرف نمی تواند خود را پیروز میدان و طرف دیگر را شکست خورده بداند. / دوران فتنه، دوران تاریکیست. فضا خاکستری و مه آلود است. ظالم و مظلوم برای خیلی ها نامعلومند. به باطل لباس حق می پوشانند و حق را باطل جلوه می دهند. در این گرگ و میش فقط باید از قرآن کمک گرفت و نه از هیچ چیز دیگری. تنها راه نجات، آگاهی منبعث از قرآن، عزت منبعث از قرآن، بصیرت نشات گرفته از قرآن، تفکر متکی بر قرآن، تلاش و کوشش الهام گرفته از قرآن و به کارگیری صبر و استقامت توصیه شده در قرآن است.

معصومه ابتکار
بعضی واژه ها با گذر زمان معنی و مفهوم جدیدی متناسب با تغییرات و تحولات اجتماعی و سیاسی می یابند. زبان شناسان می گویند سیالیت زبان و ادبیات در بخشی مدیون سیالیت مفهوم واژه هاست که با تغییر شرایط، مفهوم و گاه مصادیق مورد استناد آنها تفاوت می یابد.
در مروری بر ادبیات معاصر جامعه به راحتی می توان به این قبیل واژگان رسید. از جمله واژه «فتنه» که چندیست بسیار تکرار می شود. تعریف فتنه چیست؟ مفهوم لغوی فتنه امتحان در شرایطی است که حق و باطل در هم آمیخته شده و فضا چون زمان گرگ و میش، غیرقابل تشخیص است. در این زمینه به آیاتی از قرآن کریم و دو روایت اشاره می کنم که البته ممکن است با تعابیر و برداشت های رایج و حاکم سازگار نباشد.
کلمه فتنه در قرآن کریم ۲۲ بار و اشکال مختلف آن ۱۱ بار و البته با تعابیر گوناگون آمده است. مثلا آیه ۲۸ سوره انفال می فرماید: اموال و اولاد شما وسیله آزمایش است.
اما آیه ۴۸ سوره توبه می فرماید: لَقَدِ ابْتَغَوُاْ الْفِتْنَةَ مِن قَبْلُ وَقَلَّبُواْ لَکَ الأُمُورَ حَتَّى جَاء الْحَقُّ وَظَهَرَ أَمْرُ اللّهِ وَهُمْ کَارِهُونَ – در حقیقت پیش از این نیز در صدد فتنه جویی برآمدند و کارها را بر تو وارونه ساختند تا حق آمد و امر خدا آشکار شد در حالی که آنان ناخشنود بودند.
و حالا روایات:
«کن فی الفتنه کابن اللبون لاظهر فیرکب و لاضرع فیحلب» – در زمان فتنه، مانند بچه شتر باش که نه پشت دارد تا بر آن سوار شوند و نه پستانی که از آن شیر بدوشند. (امام علی (ع)/ نهج البلاغه/ حکمت اول)
براساس این روایت، اگر کسی شرایطی را فتنه بداند به هیچکدام از طرفین نباید خدمت کند. یعنی نمی تواند برای یک طرف ماجرا سینه بزند، بلکه باید کنار بکشد و یا تقیه کند. همچنین بر این اساس، یک طرف نمی تواند خود را پیروز میدان و طرف دیگر را شکست خورده بداند.
البته اینکه چه عواملی باعث غبارآلود شدن فضا می شود خود داستانی دارد که مجال دیگری می طلبد.
«فاذا التبست علیکم الفتن کقطع اللیل المظلم فعلیکم بالقرآن» – وقتى دستتان از همه جا کوتاه مى شود و فتنه ها شما را فرا مى گیرد و در حیرت مى مانید، به قرآن تمسک جویید تا شما را نجات دهد ( بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۱۷)
قرآن، پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) همه را در زمان فتنه به خواندن قرآن و تأمل و تدبر در آن توصیه می کنند که:
أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا (سوره محمد / آیه ۲۴)
دوران فتنه، دوران تاریکیست. فضا خاکستری و مه آلود است. ظالم و مظلوم برای خیلی ها نامعلومند. به باطل لباس حق می پوشانند و حق را باطل جلوه می دهند. در این گرگ و میش فقط باید از قرآن کمک گرفت و نه از هیچ چیز دیگری. تنها راه نجات، آگاهی منبعث از قرآن، عزت منبعث از قرآن، بصیرت نشات گرفته از قرآن، تفکر متکی بر قرآن، تلاش و کوشش الهام گرفته از قرآن و به کارگیری صبر و استقامت توصیه شده در قرآن است… یعنی عشق و ایمانی که در شب تاریک و ظلمانی فتنه، راه روشن امید را نمایان می کند.
وَلاَ تَلْبِسُواْ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُواْ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ – و حق را به باطل درنیامیزید و حقیقت را با آنکه خود مى‏دانید کتمان نکنید (سوره بقره / آیه ۴۲)